Detalle da ficha d’afiliación de Manolo Cerdeira al Agrupación de Socialistas Asturianos en Barcelona (1938).

El apellido gallego Cerdeira enreizóu en Ortigueira (Cuaña) despóis de qu’un canteiro d’Ourense, Severino Cerdeira Diz, chegara a aquellas terras pra trabayar na construcción. Casóu allí y tuvo fiyos, pro nun podía saber qu’el golpe militar de 1936 iba marcar pra sempre a súa familia. Tres dos fiyos sufriron directamente as consecuencias da guerra: Segundo morréu, José exilióuse y Manuel, á volta de Francia, tuvo preso[1]. 

Seguir lendo “Manuel, José y Segundo Cerdeira Fernández, «del Gallego»” →

Ramón Martul.

Muitos republicanos acabaron despatriaos, llonxe da súa terra, por causa del golpe militar y a guerra posterior. Houbo dalgús procedentes del occidente asturiano que deron salido d’Asturias condo ésta cayéu y que tamén deron pasao pra Francia condo cayéu Cataluña. É el caso de Ramón Martul Lagares, gallego vecín da Veiga, conceyal nel última corporación republicana y que quedóu a vivir pra sempre nel país galo[1].

Seguir lendo “Ramón Martul Lagares” →

Marcelino Fernández García.

88 anos despóis, pódese confirmar con documentos a morte a maos dos golpistas de tres vecíos del conceyo del Franco dos qu’hasta agora nun sabíamos máis que por tradición oral como llevaos pol Cangrexo, esa etiqueta indeterminada pra referirse na zona noroccidental asturiana a úa cuadriya nocturna asesina amañada por falanxistas. Dous oficios de 1936 da Guardia Civil certifican agora el sou paseo[1]. As víctimas foron Marcelino Fernández García, Eugenio Ramallal González y Manuel Prieto Pérez.

Seguir lendo “Marcelino Fernández García, «da Cárcova», Eugenio Ramallal González y Manuel Prieto Pérez, «Presnín»” →

Acelino Rodríguez en Buenos Aires.

Formara parte del comite de guerra d’Eilao y tuvo dous anos escondido sin que lo deran piyao. Tuvo que presentarse pra qu’a Guardia Civil deixara en paz á súa familia. Condo Acelino declaróu nel cuartel de Bual, nel atestao el comandante del posto escribíu d’él que «en su aspecto político era significado por la viveza de su comprensión natural, haber estado en la Argentina y ser más despierto que el resto de sus convecinos»[1].

Seguir lendo “Acelino Rodríguez Álvarez” →

Longinos Álvarez Vijande en 1944, arrodiao dos compañeiros del trabayo. Nel pico del capó del camión ta Gerardo Álvarez Rodríguez, que pasara por un batallón de soldaos trabayadores despóis de lluitar nas filas republicanas.

Al falar das víctimas da represión franquista, renémbransenos os asesinaos, os fusilaos, os presos, el trabayo escravo, os exiliaos, os escondidos, os requisaos y multaos, os soldaos mortos nel frente núa guerra provocada por militares rebeldes erguidos contra úa República que xuraran defender… Ademáis, ben familias que quedaron axina na zona sublevada tuveron que ver cómo irmaos ou fiyos de represaliaos tían qu’ir allistaos a lluitar contra as súas ideas. Na peripecia de tres irmaos da familia veigueña del Rufo pódense atopar dalgúas d’estas circunstancias. Esta é a súa historia[1].

Seguir lendo “Longinos, Francisco y Alfredo Álvarez Vijande, «del Rufo»” →

Ramón Sierra, condo taba fendo el servicio militar na Marina.

Á tardía, como todos os días despóis d’acabar os llabores nel caseirío unde trabayaba de criao, Ángel taba cortexando na porta da casa de súa moza Inarbolina, en Andés (Navia). Na casa vivían a madre, dúas fiyas máis y a muyer d’un fiyo que nun volvera da guerra. Taban sentaos fóra, xa na escuridá, col portello zarrao y a porta de riba un pouco aberta. Nesto, pola regandixa Ángel víu rellumar as mochicas d’un cigarro que cayían del piso d’enriba, dende el pico das escaleiras. Estrañao, díxoyo á moza, qu’axina yo quitóu da cabeza: «Tu soñáchelo. ¿Quén vai haber ei dentro, fumando?». Muito tempo despóis cuntáronyo: nada máis cayerye a povisa del cigarro que taba fumando, Ramón, irmao d’Inarbolina, botóu a correr, saltóu por detrás da casa y foi a esconderse. Naide podía saber que volvera da guerra al cayer el frente[1].

Seguir lendo “José Ramón Sierra Pico, «el Paxarín»” →

Francisco Pérez, con súa muyer, Dorotea Méndez, núa foto condo eran máis novos.

En 1936, a os sous 73 anos, Francisco Pérez Alonso xa nun tía qu’esmolerse pra gobernar úa casa de llabranza grande como fora a d’él en Cabanella (Navia). Con cuatro fiyos en América y úa quinta casada en Xixón, salírase de todo el gao y das arabías repartíndolas entre casas amigas, ademáis de poñer as terras a nome da fiya. El caseirío atendíalo úa familia que cuasemente fía vida na casa, os de Tron. Francisco vivía con súa muyer, Dorotea Méndez, y namáis s’ocupaba del sou llabor como conceyal d’Izquierda Republicana en Navia[1].

Seguir lendo “Francisco Pérez Alonso, «Valdés»” →

Petra y Eusebio, cua súa fiya Julia y el sou fiyo Gelín.

Condo en 1929 a empresa Gamboa y Domingo empezóu a construcción del salto de Doiras, Bual foi punto de chegada de centos y centos d’obreiros forasteiros, os conocidos como salteiros. El conceyo tamén foi escenario d’úa historia sindical hoi cuase desconocida, igual qu’a dos demáis del noroccidente asturiano. Dou dalgún apunte sobre esta cuestión nel llibro (Como augua de torbón, pp. 27-36) pr’axudar a esplicar contra quén foi despóis a represión franquista. Úa das víctimas d’esa persecución foi Eusebio Cuesta Gutiérrez, conocido como el Santanderino[1].

Seguir lendo “Eusebio Cuesta Gutiérrez, «el Santanderino»” →

Justo Fernández Suárez.

Foi el primeiro vecín del estremo occidental asturiano morto a consecuencia del golpe militar, el 23 de xuyín, anque a súa morte foi en terras de Galicia, nel conceyo de Ribadeo, condo iba en compañía d’outros vecíos da Veiga camín da villa gallega a defendella da chegada de tropas sublevadas contra a República. Chamábase Justo Fernández Suárez y tía 26 anos[1].

Seguir lendo “Justo Fernández Suárez, «Galochía»” →

Francisco Bousoño con súa muyer, Carmen Pacios, y a súa fiya Pacitía.

Nas primeiras semanas da ocupación del estremo norooccidental asturiano polas tropas golpistas, as cárceles locales enchéronse de presos. Dalgús namáis saliron d’ellas pr’asesinallos, pra qu’os sous corpos, tiraos nas veiras dos camíos, amostraran á xente as consecuencias del compromiso político cuas esquerdas. Ese foi el caso del bualés Francisco Bousoño Fernández (A Pilella, 21-11-1882), conocido por amigos y vecíos como Pacho del Peto[1]. 

Seguir lendo “Francisco Bousoño Fernández, «Pacho del Peto», y Jesús Bousoño Pacios“ →